Bohaterowie II części „Dziadów” Adama Mickiewicza
Guślarz
Jest przewodnikiem obrzędu dziadów, mędrcem ludowym, który wciela się w rolę pośrednika między światem żywych a umarłych. Jest mieszkańcem wioski, który w dniu dziadów staje się reprezentantem całej społeczności. Jego zadaniem jest wzywanie duchów, ofiarowanie im pomocy i odsyłanie ich z powrotem w zaświaty. Dba o porządek między dwoma światami i przestrzega reguł obrzędu. Jego władza nie jest jednak nieograniczona, czego dowodzi niemoc wobec Widma.
Cechy
Mądrość, doświadczenie, szacunek dla tradycji, empatia, ale także ograniczenia ludzkiej wiedzy i mocy.
Starzec
Pomocnik Guślarza, przewodnik chóru, reprezentujący głos zbiorowości. Wykonuje polecenia Guślarza, odpowiada duchom zgodnie z tradycją i pomaga w przygotowaniu miejsca obrzędu.
Cechy
Posłuszeństwo, szacunek dla tradycji, rola wspierająca.
Chór
Składający się z mieszkańców wioski, pełni rolę uczestników obrzędu i jednocześnie widowni. Oczekują od duchów wskazówek dotyczących życia i zbawienia. W zamian oferują modlitwę, jedzenie i pomoc. Chór przypomina o sytuacji i powtarza nauki duchów.
Cechy
Reprezentuje zbiorowość, wiarę w tradycję, pragnienie wiedzy o życiu pozagrobowym.
Pasterka
Młoda kobieta w żałobie, choć nie doświadczyła niedawno śmierci bliskiej osoby. Jej postać wyróżnia się, gdy Widmo skupia na niej swój wzrok. Jej żałoba może symbolizować smutek i cierpienie egzystencjalne, a zainteresowanie Widma sugeruje jej związek z zaświatami.
Cechy
Tajemniczość, melancholia, możliwy związek z cierpieniem i światem duchów.
Duchy
Duchy lekkie
Józio i Rózia
Dzieci, które zmarły, nie zaznając cierpienia. Są symbolem niewinności i szczęścia dzieciństwa. Przebywają w przedsionku nieba, ale nie mogą dostąpić pełni zbawienia z powodu braku doświadczenia ziemskiego cierpienia. Proszą o dwa ziarnka gorczycy.
Cechy
Niewinność, radość, beztroska, ale także niedojrzałość duchowa.
Duch ciężki
Widmo Złego Pana
Za życia był okrutnym i bezlitosnym władcą. Teraz cierpi wieczny głód i pragnienie, dręczony przez dusze tych, których skrzywdził. Symbolizuje karę za grzechy i brak miłosierdzia.
Cechy
Okrucieństwo, bezduszność, chciwość, pycha, cierpienie, rozpacz.
Duch średni:
Zosia
Piękna pasterka, która za życia odrzucała miłość i skupiała się na marzeniach. Teraz cierpi samotność i pustkę, zawieszona między niebem a ziemią. Symbolizuje karę za brak miłości i lekceważenie uczuć innych.
Cechy
Piękno, marzycielstwo, egoizm, obojętność, samotność, cierpienie.
Widmo
Tajemnicza postać, która pojawia się nieproszona na końcu obrzędu. Jest blady, ma krwawą ranę na piersi i nie odpowiada na pytania. Wpatruje się w Pasterkę i podąża za nią. Jego symbolika jest niejednoznaczna, może reprezentować miłość, cierpienie, a także niemożność wyzwolenia się z ziemskich więzów.
Cechy
Tajemniczość, milczenie, cierpienie, związek z Pasterką, nieokreśloność losu.