Archetypy w mitologii
Definicja
Archetyp to pierwotny wzorzec postaci, motywu lub sytuacji, który powtarza się w różnych kulturach i epokach. W mitologii greckiej archetypy reprezentują uniwersalne ludzkie doświadczenia, cechy charakteru i wzorce zachowań.
Przykład
Antygona (miłość siostrzana), Dedal (doświadczenie, tęsknota za ojczyzną), Demeter (miłość macierzyńska), Herakles (męstwo, siła), Ikar (idealizm), Kasandra (prorok nieszczęścia), Orfeusz (poeta, miłość), Pigmalion (artysta), Prometeusz (buntownik, altruista), Narcyz (samouwielbienie), Niobe (cierpiąca matka), Syzyf (bezsensowny wysiłek).
Podział mitów
Mity teogoniczne
Opowiadają o powstaniu i naturze bogów, ich narodzinach, atrybutach i władzy.
Mity kosmogoniczne
Opisują powstanie świata i jego początki. W mitologii greckiej często łączą się z mitami teogonicznymi.
Mity antropogeniczne
Wyjaśniają powstanie człowieka (np. mit o Prometeuszu).
Mity genealogiczne
Przedstawiają historię rodów ludzkich, bohaterów i ich potomków.
Początek świata według mitologii greckiej
Na początku był Chaos, z którego narodziły się pierwsze bóstwa i żywioły (Gaja, Uranos, Tartaros). Ich potomkowie, Tytani, walczyli o władzę. Ostatecznie Zeus pokonał swojego ojca Kronosa i objął panowanie nad światem.
Stworzenie człowieka
Według jednego z mitów, Prometeusz ulepił ludzi z gliny i tchnął w nich życie. Aby im pomóc, ukradł ogień z Olimpu, za co został surowo ukarany przez Zeusa. Pandora, pierwsza kobieta, otworzyła puszkę zawierającą wszelkie nieszczęścia świata.
Wybrane mity i ich interpretacje
Mity takie jak o Syzyfie (bezsensowna praca), Dedalu i Ikarze (granice ludzkich możliwości), Orfeuszu i Eurydyce (miłość i strata), Niobe (pycha i kara), Heraklesie (heroizm i słabości), Demeter i Persefonie (pory roku) niosą uniwersalne przesłania o ludzkiej naturze, emocjach i relacjach. Mitologizmy
Mitologizmy
Mitologizmy to utarte zwroty i wyrażenia, które wywodzą się z mitologii i są używane w języku potocznym do dziś. Przykłady: bunt prometejski, jabłko niezgody, koń trojański, nić Ariadny, lakoniczna odpowiedź, pięta Achillesa, puszka Pandory, pyrrusowe zwycięstwo, róg obfitości, stajnia Augiasza, syzyfowa praca, ikarowy lot, miecz Damoklesa.