Cześć! Dzisiaj rozkładamy na czynniki pierwsze absolutny fundament kultury europejskiej i totalny must-have na maturze z polskiego – Biblię. Zapomnij na chwilę o religii. Pomyśl o Biblii jak o gigantycznym 'lore’ dla całej naszej cywilizacji. Bez znajomości jej 'mapy’ i kluczowych 'postaci’, wiele lektur, obrazów czy filmów będzie jak gra bez znajomości fabuły. Gotowi? Zaczynamy od podstaw: czym jest Biblia i jak się w niej nie zgubić.
Biblia (Pismo Święte)
Biblia (z gr. 'biblion’ – zwój, księga) to zbiór ksiąg, uznawanych przez judaizm i chrześcijaństwo za natchnione przez Boga. To nie jest jedna książka, ale cała biblioteka – antologia tekstów pisanych przez wielu autorów, w różnych czasach i gatunkach literackich.
Tip od nauczyciela
Pomyśl o Biblii jak o serialu z dwoma sezonami: 'Stary Testament’ to sezon pierwszy, a 'Nowy Testament’ to sezon drugi. Sezon pierwszy buduje świat, przedstawia głównych graczy i zasady. Sezon drugi wprowadza postać, która zmienia wszystko i prowadzi fabułę do nowego, globalnego finału.
A teraz przejdźmy do 'sezonu pierwszego’, czyli tego, co działo się PRZED wielkim fabularnym zwrotem akcji.
Stary Testament (ST)
Część Biblii, która powstała przed narodzeniem Jezusa. Opisuje historię przymierza (umowy) Boga z narodem wybranym, czyli Izraelem. Został napisany głównie w języku hebrajskim i aramejskim.
Struktura Starego Testamentu (maturalny skrót)
Nie musisz znać wszystkich 46 ksiąg! Wystarczy, że ogarniesz 3 główne działy:
1. Księgi historyczne – To jest 'origin story’. Tu znajdziesz Pięcioksiąg Mojżeszowy, a w nim Księgę Rodzaju (stworzenie świata, Adam i Ewa, potop, wieża Babel) i Księgę Wyjścia (Mojżesz, 10 plag, Dekalog).
* *Analogiia:* To jak wprowadzenie do gry, które wyjaśnia, skąd wziął się świat i jakie są główne zasady.
2. Księgi mądrościowe (dydaktyczne) – Kopalnia motywów maturalnych! Znajdziesz tu refleksje o życiu, cierpieniu, miłości i przemijaniu.
* *Przykłady kluczowe dla matury:* Księga Hioba (motyw cierpienia), Księga Koheleta (motyw vanitas – marności), Pieśń nad Pieśniami (motyw miłości), Księga Psalmów (zbiór lirycznych modlitw).
3. Księgi prorockie – To są 'przecieki’ i 'zapowiedzi’ przyszłości. Prorocy (np. Izajasz, Jeremiasz) upominali lud i zapowiadali nadejście Mesjasza.
* *Analogia:* Dział 'News & Updates’ na stronie dewelopera gry, który zapowiada kolejne patche i dodatki.
Uwaga! Maturalna pułapka
Stary Testament, z którego korzystamy na maturze, to wersja katolicka (46 ksiąg). Biblia Hebrajska (Tanach), którą posługuje się judaizm, ma nieco inny układ i liczbę ksiąg. Na maturze trzymamy się wersji chrześcijańskiej, chyba że polecenie mówi inaczej. To drobna, ale ważna różnica!
Mikro-podsumowanie: Zapamiętaj jak cheatcode: Stary Testament = Bóg + Naród Wybrany. To historia relacji z całą społecznością.
OK, 'sezon pierwszy’ za nami. Czas na 'sezon drugi’, który stał się globalnym hitem i dał początek nowej erze.
Nowy Testament (NT)
Druga, młodsza część Biblii, napisana po narodzinach Jezusa. Jej centrum jest osoba i nauczanie Jezusa Chrystusa, opisywane jako 'Dobra Nowina’ (Ewangelia). Koncentruje się na nowym przymierzu Boga z całą ludzkością. Został napisany w języku greckim.
Struktura Nowego Testamentu (maturalny skrót)
Tu też nie musisz znać wszystkiego na pamięć. Skup się na tych częściach:
1. Ewangelie (4 księgi) – Serce Nowego Testamentu. Opisują życie, działalność, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Mamy cztery wersje: wg św. Mateusza, Marka, Łukasza i Jana.
* *Analogia:* To jak biografia głównego bohatera opowiedziana z czterech różnych perspektyw. Każdy autor (ewangelista) zwraca uwagę na coś innego.
2. Dzieje Apostolskie (1 księga) – 'Sequel’ do Ewangelii. Pokazuje, jak uczniowie Jezusa (apostołowie) zaczęli tworzyć pierwsze wspólnoty chrześcijańskie, czyli Kościół.
* *Analogia:* To kronika tego, jak 'fanbase’ zaczął się organizować i rozrastać po odejściu głównego bohatera.
3. Listy Apostolskie – Zbiór listów pisanych przez apostołów (głównie św. Pawła) do różnych gmin chrześcijańskich. Tłumaczą one zasady wiary i moralności.
* *Maturalny hit:* 'Hymn o miłości’ z Pierwszego Listu do Koryntian – absolutny klasyk, gdy piszesz o miłości!
4. Apokalipsa św. Jana (1 księga) – Wielki, symboliczny finał. To prorocza wizja końca świata i ostatecznego zwycięstwa dobra nad złem.
* *Analogia:* Epickie, finałowe DLC z mnóstwem efektów specjalnych, które wyjaśnia ostateczny los świata gry.
Mikro-podsumowanie: Zapamiętaj jak cheatcode: Nowy Testament = Bóg + Każdy Człowiek (przez Jezusa). To historia o osobistej relacji.
Dlaczego ten podział jest tak ważny na maturze? Bo pozwala zrozumieć ewolucję pojęć i motywów. Inaczej będziesz pisać o Bogu-sędzi z niektórych ksiąg ST, a inaczej o Bogu-miłosiernym Ojcu z przypowieści Jezusa w NT. To dwa różne konteksty!
Podsumowanie kluczowych punktów (Twoja maturalna 'karta postaci’)
1. Biblia to antologia, a nie pojedyncza książka. Składa się ze Starego i Nowego Testamentu.
2. Stary Testament (ST): Czas PRZED Jezusem. Język: hebrajski. Umowa Boga z Izraelem. Bohater zbiorowy. Kluczowe księgi do motywów: Rodzaju, Hioba, Psalmy, Koheleta, Pieśń nad Pieśniami.
3. Nowy Testament (NT): Czas OD Jezusa. Język: grecki. Umowa Boga z każdym człowiekiem. Bohater indywidualny (Jezus). Kluczowe księgi: Ewangelie (szczególnie przypowieści!), Listy (Hymn o miłości), Apokalipsa (symbolika końca).
4. Kluczowa różnica: ST skupia się na Prawie i przymierzu z narodem, NT na Miłości i przymierzu dostępnym dla każdego.
5. Na maturze często prosi się o porównanie motywów z obu Testamentów (np. obraz Boga, sens cierpienia, miłość). Znajomość tej struktury to Twój największy atut!